|
|
MODUL AJAR 4 |
MODUL AJAR BAHASA JAWA |
I. Informasi Umum
Nama Penyusun |
: |
SAIFUDIN, S.S |
Institusi |
: |
SMA Negeri 1 Kemusu |
Tahun |
: |
2022 |
Jenjang Sekolah |
: |
SMA |
Kelas |
: |
X |
Alokasi Waktu |
: |
6 JP ( 3 pertemuan ) |
Kompetensi Awal |
: |
Memahami tokoh-tokoh cerita wayang |
Profil Pelajar Pancasila |
: |
Dimensi Berkebinekaan Global // Mendalami budaya dan identitas budaya ü Menganalisis pengaruh keanggotaan kelompok lokal, regional, nasional, dan global terhadap pembentukan identitas, termasuk identitas dirinya. Mulai menginternalisasi identitas diri sebagai bagian dari budaya bangsa.
Dimensi Gotong-royong // Kerja sama ü Membangun tim dan mengelola kerjasama untuk mencapai tujuan bersama sesuai dengan target yang sudah ditentukan. |
Sarana dan Prasarana |
: |
laptop, LCD, gawai ( HP), teks cerita Bima Bungkus dalam bahasa Jawa |
Target Peserta didik |
: |
Peserta didik reguler dan virtual. |
Model Pembelajaran yang digunakan |
: |
Problem Base Learning ( PBL ) |
II. Komponen Inti
Tujuan Pembelajaran |
10.1.3.2 Setelah melaksanakan literasi materi cerita wayang peserta didik mampu menganalisis isi teks wayang |
Pemahaman Bermakna |
peserta didik mampu menemukan pitutur dan mencari relevansinya pada jaman sekarang . |
Pertanyaan Pemantik |
1. Apakah kalian semua pernah melihat pertunjukan wayang kulit? 2. Bagaimana cara mengetahui nilai luhur dari cerita atau pertunjukan wayang kulit?
|
Persiapan Pembelajaran |
1. Persiapan bahan ajar; teks cerita wayang, rekaman cerita wayang dan video youtube cerita wayang. 2. Persiapan Peserta didik dikondisikan
|
Kegiatan Pembelajaran 1
Tahapan |
Kegiatan |
Alokasi Waktu |
1. Pendahuluan
|
1. Peserta didik berdoa dan mensyukuri anugerah Tuhan Yang Maha Esa yang senantiasa diterimanya 2. Peserta didik merespon salam dan pertanyaan dari guru berhubungan dengan kondisi dan pembelajaran sebelumnya 3. Peserta didik merespon pertanyaan dari guru tentang keterkaitan pembelajaran sebelumnya dengan pembelajaran yang akan dilaksanakan. 4. Peserta didik menerima informasi kompetensi, materi, tujuan, manfaat, dan langkah pembelajaran yang akan dilaksanakan |
10 menit |
2. Kegiatan Inti |
1. Peserta didik secara mandiri memisahkan dalam 3 kelompok gaya belajar. 2. Peserta didik dalam 3 kelompok gaya belajar dengan secara mandiri melaksanakan literasi teks cerita wayang secara visual, literasi melalui auditori dan literasi digital dengan menyimak cerita wayang lewat video Audio visual pembelajaran berupa link yang diberikan guru sebagai stimulus: ü https://www.youtube.com/watch?v=hOxjDNXddgg : Video Wayang Bima Bungkus ü https://drive.google.com/file/d/1ITdpX377LCHU481Qw0L0xxu5tXKAPkQP/view?usp=sharing ; Link E-BOOK BUKU SISWA Basa Jawa Kur- Merdeka Fase E ü https://drive.google.com/file/d/1hkpS8MpANLF4gsIjfPpkCl5A1IAG3WlH/view?usp=sharing :Rekaman Cerita Wayang Bima Bungkus ( MP3 ) 3. Peserta didik secara kreatif dan bekerja sama dalam kelompok masing-masing mengidentifikasi para tokoh dalam cerita wayang. 4. Peserta didik menginventaris permasalahan tiap-tiap bagian pada cerita wayang lakon Bima Bungkus. 5. Peserta didik dalam kelompok melaksanakan diskusi kelompok mencari solusi pada masalah yang timbul. 6. Peserta didik-Peserta didik dalam kelompok mencari watak / karakter tokoh wayang, nilai edukatif dalam tokoh ataupun dari dialog dan teks cerita wayang 7. Peserta didik dalam kelompok membuat laporan kegiatan diskusi kelompok dengan menuliskan kembali isi cerita wayang lakon Bima Bungkus dalam bentuk synopsis cerita dengan menggunakan bahasanya sendiri dan kajian struktural dari cerita wayang.
|
70 menit |
3. Penutup
|
1. Bersama-sama Peserta didik membuat laporan pengamatan / identifikasi dengan menjelaskan garis besar penekanan pada cerita wayang.
|
10 menit |
Kegiatan Pembelajaran 2 dan 3
Tahapan |
Kegiatan |
Waktu |
1. Pendahuluan
|
1. Peserta didik berdoa dan mensyukuri anugerah Tuhan Yang Maha Esa yang senantiasa diterimanya 2. Peserta didik merespon salam dan pertanyaan dari guru berhubungan dengan kondisi dan pembelajaran sebelumnya 3. Peserta didik merespon pertanyaan dari guru tentang keterkaitan pembelajaran sebelumnya membuat laporan literasi secara kelompok dengan pembelajaran yang akan dilaksanakan. 4. Peserta didik menerima informasi kompetensi, materi, tujuan, manfaat, dan langkah pembelajaran yang akan dilaksanakan |
10 menit |
2. Kegiatan Inti |
1. Peserta didik secara mandiri memisahkan dalam kelompok yang masing-masing kelompok seperti minggu yang lalu yaitu kelompok gaya belajar. 2. Masing-masing kelompok secara bergantian menyampaikan hasil kegiatan literasi dalam kerja kelompok tentang cerita wayang dalam bentuk ppt ( power point ), porto folio atau info grafis ( gambar ). 3. Kelompok lain saling bergantian memberikan masukan ataupun evaluasi hasil kerja kelompok lainnya. 4. Bersama-sama kelompok lainnya Peserta didik membuat kesimpulan kegiatan literasi, diskusi dan presentasi materi cerita wayang epos Mahabarata; yaitu lakon Bima Bungkus. |
70 menit |
3. Penutup
|
1. Bersama-sama Peserta didik membuat laporan pengamatan / identifikasi dengan menjelaskan garis besar penekanan pada cerita wayang. |
10 menit |
III. Asesmen
Bentuk asesmen :
No |
Penilaian |
Deskripsi |
Keterangan |
1 |
Sikap |
Observasi, penilaian diri, teman sebaya |
Lampiran 1 |
2 |
Ketrampilan |
Unjuk Kerja |
Lampiran 2 |
3 |
Pengetahuan |
|
|
a) Asesmen diagnostic non-kognitif |
Lisan |
Lampiran 3 |
|
b) Asesmen diagnostic kognitif |
lisan |
Lampiran 4 |
|
c) Asesmen formatif |
Penugasan LKPD |
Lampiran 5 |
|
d) Asesmen sumatif |
Pilihan Ganda |
Lampiran 6 |
IV. Pengayaan dan Remedial
No |
Penilaian |
Deskripsi |
Keterangan |
1 |
Pengayaan |
untuk peserta didik yang telah mencapai tujuan pembelajaran.
|
Lampiran 7 |
2 |
Remedial |
untuk peserta didik yang belum mencapai tujuan pembelajaran |
Lampiran 8 |
V. Lampiran
A. Lembar Kerja Peserta didik
Lampiran 9
B. Bahan Bacaan Guru dan Peserta Didik
Lampiran 10
C. Glosarium
ü Pakem : Cerita pokok yang dipakai dasar cerita. ü Kelir : Kain atau layar yang dipakai pementasan. ü Blencong : Lampu sorot yang dipakai dalam pementasan sebagai gambaran matahari |
ü Pathet : Pembagian wilayah waktu dalam pergelaran wayang, pathet terbagi dari tiga; pathet nem, pathet sanga, dan pathet manyura
D. Daftar Pustaka
Heri Setiawan. 2015. Mumpuni Basa Jawi 1. Solo: PT. Tiga Serangkai
Saifudin. 2019. Diktat Basa Jawi 1 edisi revisi 2019. Boyolali
https://drive.google.com/file/d/1ND8UiC1ivjXmvZnCdGMDrNlsiJGj920k/view?usp=sharing, Lakon Wayang Banjaran Biman , episode ” BAKA LENA”
https://www.youtube.com/watch?v=hOxjDNXddgg : Lakon Cerita Bima Bungkus Channel P Udin
Mengetahui Kepala SMA Negeri 1 Kemusu
Muh Zuhri, S.Pd., M.Pd NIP 197207081998011001 |
|
Kemusu, 30 Mei 2022 Guru Mata Pelajaran
Saifudin, S.S NIP . 197706132009031003 |
o Bahan 1. Bacaan Guru dan Peserta didik
Teks cerita wayang Bima Bungkus.
Bima Bungkus
Duhkitaning Prabu Pandu Dewanata lan Dewi Kunthi jalaran laire ponang jabang bayi kang awujud bungkus. Tan ana sanjata kang tumama kanggo mbedah bungkus. Kurawa uga melu cawe-cawe arsa mecah bungkus, sanadyan amung lelamisan, bakune arsa nyirnakake si bungkus. Permadi banjur kautus sowan eyange Resi Abiyasa ing Sapta Arga, wisiking dewa supaya sang bungkus kinen nyingitake ana ing alas Winangsraya. Ya ing alas kono mengkono bakal ana kaelokaning jagad ya dadi sarana ruwating si bungkus saka panandhange. Seje papane nanging nunggal caritane, yaiku kang mapan ing Kayangan Suralaya. Yaiku tekane Gajahsena kang bakal jaluk supaya dililani urip manunggal karo para dewa, ananging para jawata ora ngidini satemah dadi pancakara lan para dewa. Gajah Sena : “ e e e, ora pangling iki tetungguling para jawata. Bathara Endra…iki! “ Bathara Endra : “ ya dhasar kepara nyata, ulun bathara Endra. He…Gajah Sena yen kena tak elingake, wurung anggonmu darbe gegayuhan urip bareng lan para dewa dewandara ing kayangan. Awit sira iki isih sipat titah.” Gajah Sena : “ ha.. embuh ra idhep, bakune aku pengin urip ing kayangan.” Dewa Endra : “ wow.. jebul ora kena digawe becik. Ora enggal lunga saka kayangan kene sampluk canela pecah sirahmu! “ Gajah Sena : “ oi…sing ngati-ati, gadhing pedhot igamu! “ Akhire dumadi perang tandhing Gajah Sena mungsuh Bathara Endra, wusanane Bathara Endra kalah. Gilir gumanti para dewa ngadhepi kridahaning Gajahsena, kawiwitan bathara Endra, bathara Brama lan Bathara Yamadipati, nanging kabeh padha asor ing yuda. Bathara Naradha kang dadi sesepuhing para dewandara banjur mrepegi marang Bathara Bayu lan paring dhawuh kinen golek dalan kanggo ngadhepi pangamuking Gajahsena. Awit saka panemune Bathara Bayu Gajahsena kinen kadhawuhan tumuju ing wana Winangsraya saperlu angruwat putrane Prabu Pandhu kang isih awujud bungkus. Banjur bathara Naradha marepegi Gajahsena. Bathara Naradha :” he…Gajahsena Manawa sira pancen penging nemu dalaning kaswargan iki ana sranane”! Gajahsena : “ hiya enggal tuduhna apa kuwi saranane?” Bathara Naradha : “ sira tumuli nyedhaka ing Wana Winangsraya, Manawa sira bisa ngruwat marang si Bungkus, ya ing kana sira bakal antuk dalaning kaswargan lan sira bisa urip manunggal bareng para jawata” . Gajahsena : “ ora ngomong wiwit mau! “ Ganti kang cinarita kang mapan ing tengahing wana Winangsraya, Batahara Bayu kang nyedaki marang si Bungkus banjur maringi kanugrahan kang awujud panganggon jangkep. Ora let suwe katon tekane Gajahsena lan banjur angruwat marang si Bungkus. Gajahsena namakake gadhing lan tumanjep dadi bedhaing bungkus. Eloking kahanan saka jero bungkus jumedhul manungsa kang wus gedhe, rumangsa kelaran metu saka jero bungkus satrus dadi pancakara sakarone. Pungkasane dadi pancabakah Gajahsena asoring yuda katuwek kuku pancanaka satemah ilang musna nyawiji lan sang bungkus sing wus dadi manungsa lumrah iku.Sirna jasad sang gajah. Roh lan daya kekiatanipun manjing jroning angga sang bungkus. Praptane Bathara Narada. Si Bungkus tumakon marang Bathara Bayu lan Naradha: Bathara Naradha : “ prekencong pak pak pong waru dhoyong kalicodhe mangetan iline…, ho jebul gagah temenan bocah iki. Pendah bungahe wong tuwane manawa nyumurupi putrane iki.. “ Bungkus :“Heemmm, aku iki sapa?” Bathara Bayu : “ mangertiya ya ngger sira iku atmajane prabu Pandhu kang mau awujud bungkus. Sarehning sira iku mau sing bisa ngruwat Gajahsena mula sira tak paring jeneng Bratasena. “ Bathara Naradha : “ aku ya bakal menehi jeneng sira ngger,.. yaiku Werkudara. Kersane para dewa sira besuk bakal dadi satriya utama kulup. “ Rawuhe Prabu Pandhu kadherekake para putra yaiku Puntadewa lan Permadi. Prabu Pandhu katon bungah amarga putrane si bungkus wis pecah. Pandhu : “ Putraku ger jeneng sira wis ruwat saka panandhangmu ger,..,. Pukulun keparenga kula amaringi pusaka awujud asma putra kula nami …? “ Bathara Naradha :” Iya iya ger… kudu iku. Kwajibane sudarma iku antarane maringi tetenger.” Pandhu : “ Kulup sira sun paring tenger Gandawastratmaja, gandawastra iku jejuluk ingsun, atmaja anak. Lire sira iku putrane Pandhu ing Astina. Ayo ger tumuli dak kanthi bali mring praja Ngastina kulup .” Prabu Pandhu sakwuse maringi jeneng marang putrane bungkus yaiku Gandawastratmaja. Sateruse Bratasena kaboyong kondur mring kraton Astina. Wondene para jawata sami kondur ing kayangan.
|
o Bahan 2. https://www.youtube.com/watch?v=hOxjDNXddgg : Lakon Cerita Bima Bungkus Channel P Udin
o Bahan 3. Rekaman cerita wayang dalam bentuk MP3
LAMPIRAN 1
RANAH PENILAIAN SIKAP
1) LEMBAR OBSERVASI
No |
Aspek yang dinilai |
Teknik penilaian |
Waktu penilaian |
Instrument |
1 |
Kreatif |
Pengamatan |
Proses dan tugas |
Lembar observasi |
2 |
Kerja sama |
Pengamatan |
Proses dan tugas |
Lembar observasi |
3 |
Mandiri |
Pengamatan |
Tugas |
Lembar observasi |
4 |
Bernalar Kritis |
Pengamatan |
Proses |
Lembar observasi |
2) INSTRUMEN PENILAIAN DAN RUBRIK PENILAIAN SIKAP
No 1. w |
Nama Peserta didik / Kelompok |
Aspek yang dinilai |
Jumlah Skor |
Nilai |
Keterangan |
||||
Disiplin |
Jujur |
Kerjasama |
Ta nggung Jawab |
Santun |
|||||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
*) Berilah Tanda centang (v) pada kolom nilai sesuai dengan aktifitas di kelas.
No |
Sikap |
Kriteria |
Skor |
1 |
Disiplin |
1. Sangat sering menunjukkan sikap disiplin 2. Sering menunjukkan sikap disiplin 3. Pernah menunjukkan sikap disiplin 4. Tidak pernah menunjukkan sikap disiplin |
4 3 2 1 |
2 |
Jujur |
1. Sangat sering menunjukkan sikap Jujur 2. Sering menunjukkan sikap Jujur 3. Pernah menunjukkan sikap Jujur 4. Tidak pernah menunjukkan sikap Jujur |
4 3 2 1 |
3 |
Kerjasama |
1. Sangat sering menunjukkan sikap Kerjasama 2. Sering menunjukkan sikap Kerjasama 3. Pernah menunjukkan sikap Kerjasama 4. Tidak pernah menunjukkan sikap Kerjasama |
4 3 2 1 |
4 |
Tanggung Jawab |
1. Sangat sering menunjukkan sikap Tanggung Jawab 2. Sering menunjukkan sikap Tanggung Jawab 3. Pernah menunjukkan sikap Tanggung Jawab 4. Tidak pernah menunjukkan sikap Tanggung Jawab |
4 3 2 1 |
5 |
Santun |
1. Sangat sering menunjukkan sikap santun 2. Sering menunjukkan sikap santun 3. Pernah menunjukkan sikap santun 4. Tidak pernah menunjukkan sikap santun |
4 3 2 1 |
Skor maksimum |
20 |
Penilaian Sikap
Nilai = Skor Maksimal x 100%
20
Keterangan:
4 = BS, 3 = B, 2 = C, 1 = K
18 – 20 : Baik Sekali
13 – 17 : Baik
8 - 12 : Cukup
≥ 8 : Kurang
LEMBAR PENILAIAN DIRI
Penilaian tetap bersifat objektif, maka guru hendaknya menjelaskan terlebih dahulu tujuan dari penilaian diri ini, menentukan kompetensi yang akan dinilai, kemudian menentukan kriteria penilaian yang akan digunakan, dan merumuskan format penilaiannya Jadi, singkatnya format penilaiannya disiapkan oleh guru terlebih dahulu.
No |
Pernyataan |
|
|
Jumlah skor |
|
|
|
Diskusi, saya ikut serta mengusulkan ide / gagasan |
|
|
|
|
|
|
Kami memahami berdiskusi, setiap mendapat kesempatan untuk berbicara |
|
|
|||
|
Ikut serta dalam membuat kesimpulan hasil diskusi kelompok |
|
|
CATATAN :
1. Skor penilaian Ya = 100 dan Tidak = 50
2. Skor maksimal = jumlah pernyataan dikalikan jumlah kriteria = 3 x 100 = 300
3. Skor sikap = (jumlah skor dibagi skor maksimal dikali 100) = (250 : 300) x 100 = 83,33
4. Kode nilai / predikat :
75,01 – 100,00 = Sangat Baik (SB)
50,01 – 75,00 = Baik (B)
25,01 – 50,00 = Cukup (C)
00,00 – 25,00 = Kurang (K)
LEMBAR PENILAIAN TEMAN SEBAYA
Penilaian ini dilakukan dengan meminta peserta didik untuk menilai temannya sendiri. Sama halnya dengan penilaian hendaknya guru telah menjelaskan maksud dan tujuan penilaian, membuat kriteria penilaian, dan juga menentukan format penilaiannya.
No |
Pernyataan |
|
|
Jumlah skor |
|
|
|
Mau menerima pendapat teman |
|
|
|
|
|
|
Memberikan solusi terhadap permasalahan |
|
|
|||
|
Memaksakan pendapat sendiri kepada anggota kelompok |
|
|
|||
|
Marah saat diberi kritik |
|
|
CATATAN :
1. Skor penilaian Ya = 100 dan Tidak = 50 untuk pernyataan yang positif, sedangkan untuk pernyataan yang negatif, Ya = 50 dan Tidak = 100
2. Skor maksimal = jumlah pernyataan dikalikan jumlah kriteria = (3 x 100) + (1 x 50) = 350
3. Skor sikap = (jumlah skor dibagi skor maksimal dikali 100) = (350 : 400) x 100 = 87,5
4. Kode nilai / predikat :
75,01 – 100,00 = Sangat Baik (SB)
50,01 – 75,00 = Baik (B)
25,01 – 50,00 = Cukup (C)
00,00 – 25,00 = Kurang (K)
Lampiran 2
PENILAIAN KETERAMPILAN PEMECAHAN MASALAH
1. Kategori pengamatan proses ketrampilan pemecahan masalah
1) Proses kemampuan memahami masalah
2) Proses kemampuan merencanakan penyelesaian masalah
3) Proses kemampuan menyelesaiakan masalah
4) Proses kemampuan menafsirkan solusi penyelesaian masalah
2. Aspek yang diamati
No. |
Nama |
Memahami masalah |
Merencanakan penyelesaian |
Menyelesaikan masalah |
Menafsirkan solusi |
Jumlah |
1 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
Jumlah |
|
|
|
|
|
|
Rata-rata |
|
|
|
|
|
3. Pedoman penarikan kesimpulan
Rata-rata (x) |
Kategori |
0 < n ≤ 1,0 |
Tidak baik |
1,0 < n ≤ 2,0 |
Kurang baik |
2,0 < n ≤ 3,0 |
Cukup baik |
3,0 < n ≤ 4,0 |
Baik |
4,0 < n ≤ 5,0 |
Sangat baik |
Lampiran 3
ASESMEN DIAGNOSTIK - ASESMEN NON-KOGNITIF
No |
Pertanyaan |
1 |
Kepriye kabarmu dina iki?
|
2 |
Apa bae sing wis ko tindakake sadurunge nindakake pasinaon dina iki ? |
3 |
Pengarep-arep apa sing bakal ko gayuh ana ing pasinaon dina iki? |
ASESMEN DIAGNOSTIK - ASESMEN KOGNITIF
No |
Pertanyaan |
1 |
Coba jlentrehna kanthi gamblang pangerten saka wayang kulit purwa! |
2 |
Apa bedane antarane wayang kulit lan wayang wong? |
3 |
Sebutna jinis-jinis saka wayang! |
ASESMEN FORMATIF ( LKPD 1)
LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK
KELOMPOK : ……………………………….
Ketua Kelompok : …………………………………………………
Anggota : 1……………………………………………….
2. …………………………………………….
3. …………………………………………….
4. …………………………………………….
Instrumen Penilaian Pengetahuan
Kisi-kisi Soal Penilaian Pengetahuan
No |
Capaian Pembelajaran Elemen |
Alur Tujuan Pembelajaran |
Indikator Pencapaian Kompetensi |
No. Soal |
1 |
Memahami isi teks cerita wayang Mahabharata Bima Bungkus |
1. Menganalisis unsur-unsur pembangun dari beberapa bagian cerita wayang Mahabharata Bima Bungkus |
Peserta didik dapat menganalisis unsur-unsur pembangun dari beberapa bagian cerita wayang Mahabharata Bima Bungkus |
1 |
1. Menyebutkan nilai-nilai yang terkandung dalam cerita Mahabharata Bima Bungkus |
Peserta didik menyebutkan nilai-nilai yang terkandung dalam cerita Mahabharata Bima Bungkus |
2 |
||
2. Menyebutkan tokoh dalam cerita beserta wataknya |
Peserta didik mampu menganalisa watak tokoh dalam cerita |
3 |
||
3. Mengevaluasi amanat dengan kondisi masyarakat saat ini dalam cerita Mahabharata Bima Bungkus |
Peserta didik mengevaluasi amanat dengan kondisi masyarakat saat ini dalam cerita Mahabharata Bima Bungkus |
4 |
Bima Bungkus
Duhkitaning Prabu Pandu Dewanata lan Dewi Kunti jalaran laire ponang jabang bayi kang awujud bungkus. Tan ana sanjata kang tumama kanggo mbedah bungkus. Kurawa uga melu cawe-cawe arsa mecah bungkus, sanadyan amung lelamisan, bakune arsa nyirnakake si bungkus. Permadi banjur kautus sowan eyange Resi Abiyasa ing Sapta Arga, wisiking dewa supaya sang bungkus kinen nyingitake ana ing alas Winangsraya. Ya ing alas kono mengkono bakal ana kaelokaning jagad ya dadi sarana ruwating si bungkus saka panandhange.
Seje papane nanging nunggal caritane, yaiku kang mapan ing Kayangan Suralaya. Yaiku tekane Gajahsena kang bakal jaluk supaya dililani urip manunggal karo para dewa, ananging para jawata ora ngidini satemah dadi pancakara lan para dewa.
Gajah Sena : “ e e e, ora pangling iki tetungguling para jawata. Bathara Endra…iki! “
Bathara Endra : “ ya dhasar kepara nyata, ulun bathara Endra. He…Gajah Sena yen kena tak elingake, wurung anggonmu darbe gegayuhan urip bareng lan para dewa dewandara ing kayangan. Awit sira iki isih sipat titah.”
Gajah Sena : “ ha.. embuh ra idhep, bakune aku pengin urip ing kayangan.”
Dewa Endra : “ wow.. jebul ora kena digawe becik. Ora enggal lunga saka kayangan kene sampluk canela pecah sirahmu! “
Gajah Sena : “ oi…sing ngati-ati, gadhing pedhot igamu! “
Akhire dumadi perang tandhing Gajah Sena mungsuh Bathara Endra, wusanane Bathara Endra kalah. Gilir gumanti para dewa ngadhepi kridahaning Gajahsena, kawiwitan bathara Endra, bathara Brama lan Bathara Yamadipati, nanging kabeh padha asor ing yuda.
Bathara Naradha kang dadi sesepuhing para dewandara banjur mrepegi marang Bathara Bayu lan paring dhawuh kinen golek dalan kanggo ngadhepi pangamuking Gajahsena. Awit saka panemune Bathara Bayu Gajahsena kinen kadhawuhan tumuju ing wana Winangsraya saperlu angruwat putrane Prabu Pandhu kang isih awujud bungkus. Banjur bathara Naradha marepegi Gajahsena.
Bathara Naradha :” he…Gajahsena Manawa sira pancen penging nemu dalaning kaswargan iki ana sranane”!
Gajahsena : “ hiya enggal tuduhna apa kuwi saranane?”
Bathara Naradha : “ sira tumuli nyedhaka ing Wana Winangsraya, Manawa sira bisa ngruwat marang si Bungkus, ya ing kana sira bakal antuk dalaning kaswargan lan sira bisa urip manunggal bareng para jawata” .
Gajahsena : “ ora ngomong wiwit mau! “
Ganti kang cinarita kang mapan ing tengahing wana Winangsraya, Batahara Bayu kang nyedaki marang si Bungkus banjur maringi kanugrahan kang awujud panganggon jangkep. Ora let suwe katon tekane Gajahsena lan banjur angruwat marang si Bungkus. Gajahsena namakake gadhing lan tumanjep dadi bedhaing bungkus. Eloking kahanan saka jero bungkus jumedhul manungsa kang wus gedhe, rumangsa kelaran metu saka jero bungkus satrus dadi pancakara sakarone.
Pungkasane dadi pancabakah Gajahsena asoring yuda katuwek kuku pancanaka satemah ilang musna nyawiji lan sang bungkus sing wus dadi manungsa lumrah iku.Sirna jasad sang gajah. Roh lan daya kekiatanipun manjing jroning angga sang bungkus.
Praptane Bathara Narada. Si Bungkus tumakon marang Bathara Bayu lan Naradha:
Bathara Naradha : “ prekencong pak pak pong waru dhoyong kalicodhe mangetan iline…, ho jebul gagah temenan bocah iki. Pendah bungahe wong tuwane manawa nyumurupi putrane iki.. “
Bungkus :“Heemmm, aku iki sapa?”
Bathara Bayu : “ mangertiya ya ngger sira iku atmajane prabu Pandhu kang mau awujud bungkus. Sarehning sira iku mau sing bisa ngruwat Gajahsena mula sira tak paring jeneng Bratasena. “
Bathara Naradha : “ aku ya bakal menehi jeneng sira ngger,.. yaiku Werkudara. Kersane para dewa sira besuk bakal dadi satriya utama kulup. “
Rawuhe Prabu Pandhu kadherekake para putra yaiku Puntadewa lan Permadi. Prabu Pandhu katon bungah amarga putrane si bungkus wis pecah.
Pandhu : “ Putraku ger jeneng sira wis ruwat saka panandhangmu ger,..,. Pukulun keparenga kula amaringi pusaka awujud asma putra kula nami …? “
Bathara Naradha :” Iya iya ger… kudu iku. Kwajibane sudarma iku antarane maringi tetenger.”
Pandhu : “ Kulup sira sun paring tenger Gandawastratmaja, gandawastra iku jejuluk ingsun, atmaja anak. Lire sira iku putrane Pandhu ing Astina. Ayo ger tumuli dak kanthi bali mring praja Ngastina kulup .”
Prabu Pandhu sakwuse maringi jeneng marang putrane bungkus yaiku Gandawastratmaja. Sateruse Bratasena kaboyong kondur mring kraton Astina. Wondene para jawata sami kondur ing kayangan.
Soal Formatif
1. Paraga baku sing ana ing sajroning crita Bima Bungkus yaiku …
A. Bathara Naradha
B. Gajahsena
C. Bathara Indra
D. Bratasena
E. Duryudana
2. Miturut saka teks ingdhuwur paraga sing lagi nandhang susah yaiku ...
A. Prabu Pandudewanata lan Dewi Kunthi
B. Gajahsena
C. Permadi
D. Bratasena
E. Kurawa
3. " Kurawa uga melu cawe-cawe arsa mecah bungkus, sanadyan amung lelamisan, bakune arsa nyirnakake si bungkus. Wisiking dewa sang bungkus kinen nyingitake ana ing alas Winangsraya " .
Tembung lelamisan sing ana ing pethikan teks ing dhuwur tegese …
A. Tenanan
B. ethok-ethok
C. mimisen
D. maesan
E. ngegla
4. Paraga sing bisa ngruwat utawa mecah marang si Bungkus miturut teks ing dhuwur yaiku …
A. Bathara Brama
B. Bathara Endra
C. Bathara Guru
D. Gajahsena
E. Gajahmada
5. Gambar ngisor iki tokoh bungkus nalikane wis dewasa kanthi aran ...
A. Bathara Guru
B. Pandhudewanata
C. Bathara Bayu
D. Gajahsena
E. Werkudara
6. Gambar ngisor iki tokoh Bungkus sing duwe dasanamane kajaba....
A. Bayusuta
B. Gandawastratmaja
C. Abilawa
D. Dursasana
E. Werkudara
7. Ibu saka paraga Bungkus yaiku …
A. Dewi Sukesi
B. Dewi Gandari
C. Dewi Kunthi
D. Dewi Larasati
E. Dewi Madrim
8. “ Wong manawa pengin oleh pakurmatan iku kudu ngatonake luwih dhisik labuh labete marang wong liya “. Pratelan iki cocok kanggo paraga ing crita Bima Bungkus, yaiku paraga …
A. Bathara Guru
B. Pandhudewanata
C. Bratasena
D. Gajahsena
E. Werkudara
9. Setting papan panggonan nalikane si Bungkus bisa ruwat / pecah yaiku ana ing …
A. Praja Astina
B. Praja Amarta
C. Kayangan Suralaya
D. Alas Krendhayana
E. Alas Winangsraya
10.Prabu Pandhu marang Werkudara iku kaprenah …
A. Anak
B. Putu
C. Buyut
D. Canggah
E. Sedulur
11.Para Pandhawa lan Kurawa iku kaprenah sedulur tunggal simbah yaiku saka Resi Abiyasa, mula tumrape Kurawa marang Pandhu iku sinebut …
A. Mindhoan
B. Misanan
C. Ponakan
D. Paklik
E. Pakdhe
12.Piranti pagelaran wayang kulit sing gambarake langit utawa ngakasa yaiku ...
A. Wayang
B. Debog
C. Blencong
D. Kelir
E. keprak
13." Gilir gumanti para dewa ngadhepi kridahaning Gajahsena, kawiwitan bathara Endra, bathara Brama lan Bathara Yamadipati, nanging kabeh padha asor ing yuda. Tembung asor iku duwe teges …
A. Menang
B. Kalah
C. Mudhun
D. Ngisor
E. Mlayu
14.Gambar ngisor iki sing diarani paraga sing aran bratasena yaiku …
A.
B.
C.
D.
E.
15. Sing nyababake Gajahsena gawe ontran-ontran ing kayangan yaiku …
A. Gajahsena pengin pamer kasektene marang para dewa
B. para jawata mangkel, anyel marang sipate gajahsena
C. para dewa ing kayangan rumangsa suwe ora perang, mula ngajak bandayuda lan Gajahsena
D. Gajahsena duwe penjalukan bisa anggarwa para widadari ing kayangan
E. Gajahsena duwe penjalukan pengin urip bareng manunggal para jawata ing kayangan
16. “wong urip iku aja seneng meksa kekarepane marang wong liya “
Pratelan iki cocok kanggo paraga ing crita Bima Bungkus, yaiku mapan ing paraga …
A. Bathara Guru
B. Pandhudewanata
C. Bratasena
D. Gajahsena
E. Werkudara
17. Pitutur luhur sing ana ing crita wayang lakon Bima Bungkus yaiku …
A. wong yen pengin kepenak rasah nglakoni rekasa barang
B. dadi wong urip iku aja seneng seneng tetulung marang sapadha-padha
C. wong kuwi manawa gelem nglakoni rekasa mesthi ing akhire bakal nemu kamukten / kesuksesan
D. urip sepisan ing alam donya iku kudu tansah tetulung marang wong liya, ngenani bab sing becik lan ora becik
E. urip bebrayan kuwi rasah nggagas marang wong liya
18. Bungkus sakwise bisa pecah wujud pawongan gedhe dhuwur prakosa banjur pinaringan jeneng Werkudara, Bratasena, Bimasena, Gandawastratmaja ya sang Bayusuta. Bayusuta tegese dipundhut anak dening Bathara Bayu dewaning …
A. Banyu
B. Geni
C. Angin
D. Asmara
E. Bumi
19. Ngisor iki kalebu dasanamane utawa jeneng liyane Bimasena yaiku …
A. Werkudara, Bratasena, Dananjaya
B. Bratasena, Haryasena, Abilawa, Yudakanaka
C. Gandawastratmaja, Bayusuta, Werkudara
D. Werkudara, Abilawa, Hendratanaya
E. Parta, Dananjaya, Haryasena
20. Ana ing silsilah wayang Raden Werkudara iku kaprenah …. marang Resi Abiyasa.
A. Putra
B. Putu
C. Buyut
D. Canggah
E. Wareng
21.Wayang sing nyritakake bab epos Ramayana lan Mahabarata kalebu ana ing Wayang ...
A. Wayang Kidang Kencana
B. Wayang Kulit Purwa
C. Wayang Madya
D. Wayang suluh
E. Wayang Gedhog
22. Ana ing Indonesia akeh ditemokake jinis-jinise wayang, ing antarane yaiku sing diarani wayang Dupara. Wayang Dupara iku nyritakake bab ....
A. Babad Tanah Jawa
B. Babad Kikis Tunggarana
C. Babad Wanamarta/ Wisamarta
D. Amir Ambyah lan Umarmaya
E. Cerita Raden Panji Kudalaleyan
23. Pethikan lakon wayang Bima Bungkus iku nyritakake babagan...
A. laire Antasena kang ditulungi dening gajah sena.
B. laire Bratasena kang awujud bungkus.
C. laire Gajahsena kang diutus menyang suralaya.
D. laire Werkudara kang dibuwang menyang suralaya.
E. laire Bimasena kang ditulungi Batara Guru.
24. Sing kaprenah pambareping Pandhawa yaiku …
A. Puntadewa
B. Werkudara
C. Janaka
D. Nakula
E. Sadewa
25. Perang Baratayuda, yaiku perang antarane Pandhawa lan Kurawa sakliyane rebutan negara Astina, nanging uga kanyatan sumpahe ibune para Kurawa sing asesilih …
A. Kunthi
B. Setyawati
C. Setyaboma
D. Gendari
E. Madrim
Kunci Jawaban dan penskoran
1 |
D |
11 |
B |
21 |
B |
2 |
A |
12 |
D |
22 |
A |
3 |
B |
13 |
B |
23 |
B |
4 |
D |
14 |
C |
24 |
A |
5 |
E |
15 |
E |
25 |
D |
6 |
D |
16 |
D |
|
|
7 |
C |
17 |
C |
|
|
8 |
D |
18 |
C |
|
|
9 |
E |
19 |
C |
|
|
10 |
A |
20 |
B |
|
|
Skor : 4 x 25 = 100
LAMPIRAN 7
PENGAYAAN
1. Semakken sing permati video pagelaran wayang kulit iki Lakon Banjaran Bima episode Prabu Baka Lena, sabanjure golekana paraga, watak karakter lan pitutur luhur saka crita kasebut!
https://drive.google.com/file/d/1ND8UiC1ivjXmvZnCdGMDrNlsiJGj920k/view?usp=sharing, Lakon Wayang Banjaran Bima , episode ” BAKA LENA”
NO |
PITAKONAN |
WANGSULAN |
1 |
Irah-irahan/ judhul |
1. |
2 |
Tema /underaning crita |
2. |
3 |
Paraga lan watake |
3. ……. a) …………………………………………………………………………..…. b) ………………………………………………………………………………. c) ………………………………………………………………………………. d) ………………………………………………………………………………. |
4 |
Pitutur luhur |
4. |
5 |
Sinopsis |
5. |
LAMPIRAN 8
Remidial : remidial dilaksanakan bagi peserta didik yang belum mencapai nilai ketuntasan minimal, remidial terdiri remidial teaching dilanjutkan remidial tes.
No |
Nama Siswa |
Nomor Soal |
Jml skor |
Keter-Capaian ( % ) |
Ketuntasan Belajar |
|||||||||||
urut |
ind |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
25 |
Ya |
Tidak |
|||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jumlah skor |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Jumlah Skor maksimal ( ideal ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Prosentase skor tercapai |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Catatan : Jumlah skor maksimal ( ideal ) tiap siswa
HASIL ANALISIS
1. Ketuntasan Belajar
a. Perorangan : Jumlah siswa seluruhnya .............orang. Banyaknya siswa yang telah tuntas belajar ...........orang
UNDUH FILE PDF MODUL AJAR BERDIFERENSIASI MAPEL BAHASA JAWA DI SINI
KUMPULAN MODUL AJAR PEMBELAJARAN BERDIFERENSIASI (TIPE-TIPE GAYA BELAJAR) SMA KELAS X
Baca dan Unduh https://zuhriindonesia.blogspot.com/2022/08/kumpulan-modul-ajar-pembelajaran.html